1994 yılında UNESCO’nun Dünya Miras Listesi’ne dahil edilerek insanlığın ortak mirası haline gelen Safranbolu’nun korunmasına; günümüzde yalnızca kentin sahipleri değil, devletin yetkili kurumları ile gönüllü kurumlar da destek vermektedir. Osmanlı dönemi sivil mimarisinin en güzel örneklerinin yaşatıldığı kente destek veren kurumların başında yer alan Türkiye Turing ve Otomobil Kurumu, ilk kez 1994 yılında Havuzlu Asmazlar Konağı ile Safranbolu’yla tanışır. Başlangıçta kentte, kültürel mirasımızın korunmasına yönelik öncü çalışmalar yapan Turing, zamanla yol gösterici, koruyucu politikası azalarak kentte bir izleyici durumuna gelir.
1998 yılında Türkiye Turing ve Otomobil Kurumu’nun Safranbolu, Beybağı Sokağı’nda maliki olduğu konaklar ile sahiplerinden restorasyonlarının yapılması şartıyla kiraladığı, ancak aradan geçen zaman içerisinde restorasyon çalışmalarına başlanılmayan 5 konak, giderek daha da harap bir duruma gelir.
Turing, aradan geçen kayıp yılların ardından 2014 yılında Havuzlu Asmazlar Konağı’nın da bulunduğu, Beybağı Sokağı’nda maliki olduğu 3 konak ve restorasyon karşılığı kiracısı bulunduğu 2 konak ile birlikte toplam 5 konağın restorasyonlarının yapılması amacıyla çalışmalara başlar. Yönetim kurulu içerisinde mimar üyelerinin de bulunduğu heyetle, Safranbolu’da incelemeler yapılır. Yapılan görüşmeler neticesinde; uzun yıllarca ihmal edilen, harap durumdaki konakların onarımı ve verilen sözlerin bir an önce yerine getirilmesi kararı alınır.
Turing Safranbolu Konakları Restorasyonları çalışmalarına kendi mülkü olduğu konakların yanında kiracısı olduğu konaklara da aynı özveriyle yaklaşmış, Safranbolu’nun değerlerini açığa çıkarma ve bu değerleri fonksiyonel hale getirerek geleceğe aktarma noktasında üzerine düşen görevleri yerine getirmeyi amaç edinmiştir. Restorasyon uygulamalarından önce söz konusu restorasyonu yapılacak konakların, proje çalışmaları (rölöve, restitüsyon, restorasyon, makine ve elektrik tesisat projeleri) tamamlanarak, Kültür ve Turizm Bakanlığı Karabük Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulu’ndan gerekli onaylar alınır.
Konaklardaki tüm restorasyon uygulamaları, onaylanmış projeler ve gerekli analizler doğrultusunda, yapıların özgün mimarisine uygun malzemeler seçilerek yapılmıştır. Uygulamalar uzman ekipler (mühendis, mimar ve restoratörler) tarafından temel restorasyon ilkelerinden ödün verilmeden gerçekleştirilmiştir. Bu kapsamda; ahşap ve sıvalı yüzeylerde gerekli araştırma raspaları ile dönem analizleri belirlenmiştir. Konaklar, ihtiyaçları karşılamak amacıyla zaman içerisinde ilave edilen, estetik değer taşımayan (muhdes) eklerden arındırılmıştır. Tüm özgün mimari elemanlar incelenmiş, gerekli onarım, güçlendirme, restorasyon ve konservasyon çalışmaları tamamlanmış olup, malzeme özelliğini yitirmiş, bozulmuş, stabilitesini kaybetmiş (taşıma gücü kapasitesi) bölümler tespit edilerek geleneksel yöntem ve malzemeler kullanılarak tamamlanmıştır. Çatı onarımları, horasan harcı ile sıvaların yenilenmesi gibi imalatlarla birlikte, yapıların günümüz şartlarına uygun hale getirilerek kullanılması amacıyla gerekli ısıtma sistemleri, banyo-tuvalet gibi kısımlar, yapının özgünlüğü korunarak eklenmiştir. Safranbolu Evlerinin en önemli özelliklerinden olan mevcut ahşap tavanların büyük bir hassasiyetle onarımları yapılmış aslına döndürülerek koruma altına alınmıştır. Yapılan titiz ve özenli çalışmalar her aşamada fotoğraflandırılıp, belgelendirilerek mevcut konakların tarihteki yerlerine kaldıkları yerden devam etmeleri sağlanmıştır.
Safranbolu Beybağı Sokağı’nda yapılan restorasyon çalışmalarına 25.09.2014’te başlanmış olup, Şubat 2016’da tamamlanmıştır. Türkiye Turing ve Otomobil Kurumu, yapılan bu çalışmalar neticesinde kültürel mirasımızın yapı taşlarından olan Osmanlı geleneksel ev mimarisinin gelecek nesillere daha sağlıklı bir şekilde aktarılmasını sağlarken, kente olan manevi borcunu yıllar sonra da olsa yerine getirmenin gururunu yaşamaktadır.
Turing Dergisi
385. sayı / Mart 2016
Yazı: Tülay Taşdemir / Fotoğraf: Can Arslan